THE SCIENCE BASED TARGETS INITIATIVE (SBTI) – GIẢI PHÁP ĐỘT PHÁ GIÚP DOANH NGHIỆP ĐẠT NET-ZERO

Tìm hiểu chi tiết về The Science Based Targets initiative SBTi là gì – Sáng kiến giúp doanh nghiệp thiết lập mục tiêu giảm phát thải chuẩn khoa học, hướng đến Net-Zero.

SBTi là gì – Sáng kiến Mục tiêu Dựa trên Khoa học

Sứ mệnh và vai trò toàn cầu

The Science Based Targets initiative (SBTi) là một tổ chức toàn cầu hoạt động nhằm giúp các doanh nghiệp và tổ chức tài chính thiết lập mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính phù hợp với khoa học khí hậu. Mục tiêu cuối cùng là giữ nhiệt độ toàn cầu không tăng quá 1.5°C – ngưỡng an toàn được xác định trong Thỏa thuận Paris.

SBTi cung cấp các tiêu chuẩn, hướng dẫn để đảm bảo rằng mục tiêu mà doanh nghiệp đặt ra không chỉ mang tính biểu tượng mà còn có thể đo lường, xác minh và triển khai được. Những mục tiêu này cần được xác nhận theo quy trình nghiêm ngặt và công khai.

The Science Based Targets initiative (SBTi)

Các đối tác sáng lập và cơ cấu tổ chức

SBTi là sự hợp tác giữa bốn tổ chức hàng đầu thế giới: CDP (CDP, formerly Carbon Disclosure Project) – CDP, trước đây là Dự án Công bố Carbon; United Nations Global Compact (UNGC) – Hiệp ước Toàn cầu của Liên Hợp Quốc; World Resources Institute (WRI) – Viện Tài nguyên Thế giới; World Wide Fund for Nature (WWF) – Quỹ Quốc tế Bảo vệ Thiên nhiên.

Đến năm 2023, SBTi chính thức được công nhận là một tổ chức độc lập tại Anh, có tư cách pháp nhân và là tổ chức từ thiện. Đồng thời, thành lập SBTi Services Ltd – Công ty con phụ trách xác minh mục tiêu của doanh nghiệp. Lợi nhuận từ đơn vị này được chuyển về tổ chức từ thiện mẹ để tái đầu tư vào phát triển tiêu chuẩn, nghiên cứu và đào tạo. Việc tách biệt chức năng xác minh mục tiêu và thiết lập tiêu chuẩn nhằm đảm bảo tính minh bạch, khách quan và khoa học trong từng quyết định kỹ thuật mà SBTi đưa ra.

Cơ cấu hiện tại bao gồm:

- Ban điều hành cấp cao (Executive Leadership Team)

- Hội đồng kỹ thuật (Technical Council)– đưa ra quyết định khoa học độc lập

- Ban quản trị (Board of Trustees)– giám sát toàn bộ hoạt động tổ chức

- SBTi Services Ltd– bộ phận chịu trách nhiệm xác minh mục tiêu và tạo doanh thu.

Mục tiêu của SBTi

SBTi được thành lập để hỗ trợ các doanh nghiệp và tổ chức xây dựng lộ trình giảm khí nhà kính theo khoa học khí hậu, phù hợp với mục tiêu giới hạn mức tăng nhiệt độ toàn cầu trong khoảng 1,5°C so với thời kỳ tiền công nghiệp, với lựa chọn tối đa là 2°C. Theo tiêu chuẩn tiếp cận hiện nay:

- Doanh nghiệp cần giảm ít nhất 50% lượng khí thải (Scope 1 và 2) trước năm 2030, so với mức phát thải gốc vào năm 2010 hoặc 2015 tùy chuỗi ngành và tổ chức.

- Đồng thời, phải cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 (Net-Zero) không muộn hơn năm 2050.

Tại sao SBTi lại quan trọng?

SBTi giữ vai trò thiết yếu vì giúp doanh nghiệp xác định mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính một cách khoa học và phù hợp với xu thế toàn cầu. Việc thiết lập các mục tiêu phát thải dựa trên cơ sở khoa học không chỉ hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi sang mô hình kinh tế carbon thấp mà còn giúp họ chủ động thích nghi với các quy định môi trường ngày càng nghiêm ngặt trong tương lai.

Bên cạnh yếu tố môi trường, việc cam kết theo SBTi còn mang lại nhiều lợi ích chiến lược cho doanh nghiệp:

▶ Tăng cường uy tín và định vị thương hiệu: Các công ty áp dụng SBTi thường được nhìn nhận là những đơn vị tiên phong trong lĩnh vực phát triển bền vững, từ đó tạo ra lợi thế cạnh tranh về thương hiệu trên thị trường trong nước và quốc tế.

▶ Tiết kiệm chi phí dài hạn: Việc giảm phát thải thường đi đôi với cải tiến công nghệ, tiết kiệm năng lượng và giảm tiêu thụ tài nguyên – những yếu tố góp phần tối ưu hóa chi phí vận hành.

▶ Nâng cao hiệu quả hoạt động nội bộ: Trong quá trình xây dựng mục tiêu SBTi, doanh nghiệp thường phải rà soát và cải tiến hệ thống vận hành, giúp loại bỏ lãng phí và tăng tính hiệu quả trong toàn bộ chuỗi giá trị.

▶ Thu hút và giữ chân nhân sự chất lượng cao: Nhân tài hiện đại, đặc biệt là thế hệ trẻ, ngày càng quan tâm đến giá trị môi trường và trách nhiệm xã hội. Một doanh nghiệp cam kết phát triển bền vững thông qua SBTi sẽ dễ dàng hấp dẫn và duy trì đội ngũ nhân viên tâm huyết và có năng lực.

Có bao nhiêu doanh nghiệp đã đặt mục tiêu theo SBTi?

Tính đến cuối năm 2023, theo dữ liệu mới nhất từ Báo cáo Giám sát SBTi 2023, đã có:

- 10.000+ doanh nghiệp cam kết hoặc thiết lập mục tiêu giảm phát thải theo chuẩn SBTi.

- Trong số đó, 4.205 doanh nghiệp đã được xác nhận mục tiêu chính thức.

- Các công ty này chiếm 39% vốn hóa thị trường toàn cầu và đang góp phần đáng kể vào mục tiêu Net-Zero toàn cầu.

Sự phát triển mạnh mẽ cho thấy SBTi đang trở thành một tiêu chuẩn toàn cầu về khí hậu trong giới kinh doanh, thay vì chỉ là một sáng kiến tự nguyện như trước đây.

Tỷ lệ theo khu vực

Tỷ lệ theo khu vực của tổng số công ty có Mục tiêu dựa trên khoa học đã được xác thực, tính đến tháng 12/2023.

SBTi và Net-Zero

Mối liên hệ giữa SBTi và Net-Zero

SBTi không chỉ là một khung giảm phát thải mà còn cung cấp tiêu chuẩn cho các mục tiêu Net-Zero đáng tin cậy. Tổ chức này đã phát triển một chuẩn riêng mang tên SBTi Net-Zero Standard, giúp doanh nghiệp xác định kế hoạch Net-Zero một cách minh bạch và có căn cứ khoa học, không chỉ đơn thuần là tuyên bố "zero carbon".

The Net-zero Standard

SBTi và Net-Zero đều hướng đến mục tiêu giảm thiểu phát thải khí nhà kính, tuy nhiên hai khái niệm này không hoàn toàn giống nhau về cách tiếp cận, thời gian thực hiện và phạm vi áp dụng.

Tiêu chí	SBTi (Science Based Targets initiative)	Net-Zero
Mục tiêu	Thiết lập các mục tiêu giảm phát thải phù hợp với khoa học khí hậu, chủ yếu trong trung hạn (5–15 năm)	Đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào một thời điểm cụ thể trong tương lai (thường là 2050)
Phạm vi áp dụng	Chủ yếu tập trung vào giảm phát thải tuyệt đối từ các hoạt động của doanh nghiệp	Bao gồm cả giảm phát thải và bù trừ carbon (carbon offsets)
Tính đo lường	Có phương pháp và tiêu chuẩn đo lường rõ ràng, được xác minh độc lập bởi SBTi	Có thể đa dạng tùy từng doanh nghiệp, đôi khi thiếu sự minh bạch hoặc nhất quán
Yếu tố bắt buộc	Phải chứng minh lộ trình khoa học dựa trên dữ liệu phát thải cụ thể	Doanh nghiệp tự cam kết, một số cam kết Net-Zero chưa có nền tảng khoa học rõ ràng
Tính cấp thiết	Tập trung vào hành động ngay, đòi hỏi giảm phát thải ngắn hạn trước mắt	Nhấn mạnh vào đích đến dài hạn, có thể trì hoãn hành động hiện tại

Tại sao doanh nghiệp nên bắt đầu với SBTi trước?

Việc bắt đầu bằng mục tiêu giảm phát thải ngắn và trung hạn với SBTi giúp doanh nghiệp:

- Xác định dữ liệu phát thải rõ ràng.

- Thiết lập năng lực vận hành và đo lường khí thải.

- Xây nền tảng vững chắc để tiến đến cam kết Net-Zero thực chất.

Nói cách khác, SBTi là bước đệm cần thiết giúp doanh nghiệp không chỉ tuyên bố, mà thực sự hành động có trách nhiệm trên lộ trình giảm thiểu tác động khí hậu.

Mục tiêu Dựa trên Cơ sở Khoa học (Science Based Targets - SBT) là gì?

Mục tiêu Dựa trên Cơ sở Khoa học (Science Based Targets - SBT) là các mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính (GHG) của doanh nghiệp được xác định dựa trên những gì khoa học khí hậu cho là cần thiết để hạn chế sự nóng lên toàn cầu ở mức dưới 2°C so với mức thời kỳ tiền công nghiệp – tốt hơn nữa là không vượt quá 1,5°C, theo Hiệp định Paris.

Khác với các mục tiêu tự đặt một cách tùy ý, SBT dựa trên cơ sở khoa học sử dụng các mô hình, dữ liệu và kịch bản được quốc tế công nhận để xác định mức độ cắt giảm phát thải phù hợp với quy mô, ngành nghề và lượng phát thải hiện tại của từng doanh nghiệp.

Lợi ích chính của việc thiết lập mục tiêu SBT

▶ Tăng tính minh bạch và đáng tin cậy trong cam kết giảm phát thải

▶ Chuẩn bị tốt hơn cho quy định và rủi ro khí hậu

▶ Thu hút nhà đầu tư, khách hàng và đối tác có cùng cam kết bền vững

▶ Thúc đẩy đổi mới và hiệu quả hoạt động nội bộ

Cách thiết lập mục tiêu dựa trên cơ sở khoa học

Bước 1. Đăng ký (Register)

Các tổ chức đăng ký tài khoản bằng Cổng thông tin xác thực dịch vụ SBTi trước khi cam kết hoặc gửi mục tiêu để xác thực. Bước đăng ký này sẽ xác nhận xem tổ chức có đủ điều kiện để cam kết và đặt mục tiêu hay không và nếu có thì tổ chức sẽ được phân loại là Doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME), Tổ chức tài chính hoặc Tập đoàn.

Các tổ chức đã đặt mục tiêu hoặc cam kết trước đó cũng được yêu cầu hoàn tất bước đăng ký.

(1) Tạo tài khoản.

(2) Hoàn tất biểu mẫu đăng ký

▶ Cung cấp thông tin chi tiết về công ty để xác nhận đủ điều kiện và lộ trình áp dụng để xác thực mục tiêu. Thông tin bắt buộc được nêu trong sổ tay Đăng ký.

▶ Thêm tối đa 10 liên hệ chính - những liên hệ này phải bao gồm một liên hệ cấp điều hành trong tổ chức chịu trách nhiệm đảm bảo các mục tiêu dựa trên khoa học là một phần trong chiến lược giảm phát thải chung của tổ chức.

(3) Gửi đơn đăng ký và theo dõi trạng thái trong Cổng thông tin xác thực.

Sau khi xác nhận đủ điều kiện, công ty sẽ chuyển sang giai đoạn tiếp theo.

Bước 2. Cam kết (Commit)

Các doanh nghiệp, bao gồm SMEs, Tổ chức tài chính hoặc Tập đoàn – được khuyến khích thể hiện tham vọng cao nhất trong hành trình giảm phát thải, thông qua cam kết xây dựng mục tiêu dài hạn đạt mức phát thải ròng bằng 0 (net-zero) trong toàn bộ chuỗi giá trị trước năm 2050.

Quy trình cam kết bao gồm:

(1) Đồng ý với Chính sách Tuân thủ Cam kết (Commitment Compliance Policy):
Doanh nghiệp xác nhận ý định thiết lập mục tiêu giảm phát thải dựa trên cơ sở khoa học, phù hợp với tiêu chí của Sáng kiến Mục tiêu Dựa trên Khoa học (Science Based Targets initiative - SBTi). Sau khi cam kết, doanh nghiệp có 24 tháng để xây dựng và nộp mục tiêu lên SBTi để được thẩm định – tuy nhiên, SBTi khuyến khích nộp sớm nhất có thể.

(2) Nhận diện trên toàn cầu (Gain recognition):
Sau khi cam kết được xét duyệt, doanh nghiệp sẽ được ghi nhận là “Committed” trên Target Dashboard và các trang đối tác như We Mean Business Coalition.

- Nếu cam kết mục tiêu net-zero, doanh nghiệp sẽ tự động tham gia chiến dịch Race to Zero.

- Nếu là thành viên của UN Global Compact, doanh nghiệp còn được ghi nhận trong sáng kiến Forward Faster.

Bước 3. Xây dựng mục tiêu (Develop)

▶ Doanh nghiệp cần tính toán đầy đủ lượng phát thải khí nhà kính theo Phạm vi 1, 2 và 3, tuân thủ Bộ Quy tắc về Khí nhà kính (Greenhouse Gas Protocol). Đây là nền tảng để xây dựng mục tiêu giảm phát thải theo tiêu chí khoa học hiện hành của SBTi.

▶ Lựa chọn phương pháp tính toán mục tiêu (ví dụ: phương pháp phân bổ theo ngành – Sectoral Decarbonization Approach).

(Tùy theo loại hình tổ chức, các doanh nghiệp cần tham khảo những tài liệu chuyên biệt do SBTi ban hành để đảm bảo mục tiêu xây dựng đáp ứng đầy đủ yêu cầu thẩm định).

▶ Đề xuất mục tiêu giảm phát thải phù hợp với kịch bản 1.5°C hoặc thấp hơn.

Bước 4. Gửi mục tiêu để thẩm định (Submit)

Sau khi hoàn tất xây dựng mục tiêu giảm phát thải theo tiêu chí khoa học, doanh nghiệp cần gửi hồ sơ thẩm định đến SBTi để được xác nhận chính thức và công bố chính thức.

➤ Các bước nộp mục tiêu:

(1) Chọn dịch vụ thẩm định phù hợp: Truy cập trang Validation Services để lựa chọn gói dịch vụ và xem chi tiết phí thẩm định.

(2) Nộp hồ sơ qua Validation Portal (Yêu cầu chung cho mọi tổ chức): Dữ liệu phát thải, phương pháp tính toán, và các mục tiêu đề xuất,…

➤ Quy trình xét duyệt và theo dõi:

- Với tổ chức tài chính, hồ sơ sẽ được kiểm tra sơ bộ (screening) trước khi chính thức bắt đầu quá trình thẩm định. Nếu đạt yêu cầu, ngày bắt đầu xét duyệt sẽ được xác nhận.

- Đối với SMEs, nhóm SBTi có thể liên hệ để xác minh thông tin trước khi phê duyệt mục tiêu.

- Doanh nghiệp lớn sẽ nhận thông báo cập nhật quá trình thẩm định qua email và trực tiếp trên Validation Portal.

Bước 5. Công bố mục tiêu (Communicate)

Sau khi được SBTi xác nhận, mục tiêu giảm phát thải của doanh nghiệp sẽ được công khai trên website chính thức của Science Based Targets initiative (SBTi), đánh dấu bước chuyển quan trọng trong hành trình minh bạch và hành động vì khí hậu.

➤ Thời gian và quy định công bố:

- Mục tiêu thường được công bố hàng tuần, khoảng 1 tháng sau khi hoàn tất thẩm định, trừ khi có thỏa thuận khác với SBTi.

- Doanh nghiệp có tối đa 6 tháng để công bố mục tiêu sau khi được phê duyệt. Nếu vượt quá thời gian này, mục tiêu sẽ cần thẩm định lại để đảm bảo phù hợp với tiêu chí khoa học mới nhất.

➤ Bộ tài liệu hỗ trợ truyền thông

Ngay sau khi mục tiêu được phê duyệt, doanh nghiệp sẽ nhận được tài liệu từ SBTi – gồm các hướng dẫn truyền thông, biểu mẫu và thông điệp chính giúp doanh nghiệp:

- Truyền tải rõ ràng cam kết khí hậu với các bên liên quan.

- Tăng cường uy tín thương hiệu trong lĩnh vực ESG và phát triển bền vững.

- Tận dụng cơ hội truyền thông tích cực trên toàn cầu.

Bước 6. Thực hiện và báo cáo (Disclose)

Sau khi mục tiêu giảm phát thải được phê duyệt, doanh nghiệp có trách nhiệm công bố lượng khí nhà kính phát thải hàng năm và theo dõi tiến độ thực hiện mục tiêu đã cam kết.

➤ Yêu cầu công bố định kỳ:

- Doanh nghiệp phải báo cáo hàng năm về lượng phát thải khí nhà kính (GHG emissions) và kết quả tiến độ đạt được so với mục tiêu khoa học đã được SBTi phê duyệt.

- Việc công bố thông tin minh bạch giúp doanh nghiệp duy trì sự tin cậy với khách hàng, nhà đầu tư và các bên liên quan.

➤ Hình thức công bố được khuyến nghị:

- Báo cáo thường niên (Annual Reports)

- Báo cáo phát triển bền vững (Sustainability Reports)

- Công bố trên website doanh nghiệp

- Nộp thông tin qua CDP (Carbon Disclosure Project)

- Tuân thủ theo quy định của CSRD (Chỉ thị Báo cáo Bền vững Doanh nghiệp – EU)

➤ Lưu ý quan trọng:

- Phạm vi 3 (phát thải gián tiếp trong chuỗi giá trị) bắt buộc phải được tính đến nếu chiếm >40%tổng phát thải.

- Các mục tiêu phải có hạn mức thời gian rõ ràng, thông thường từ 5–15 năm.

- Doanh nghiệp cần tuân thủ các tiêu chí mới nhất được cập nhật bởi SBTi (ví dụ: tiêu chuẩn Net-Zero).

The Science Based Targets initiative (SBTi)

FAQs – Những câu hỏi thường gặp về SBTi

1. SBTi có bắt buộc không?

Không bắt buộc về pháp lý, nhưng ngày càng trở thành chuẩn mực toàn cầu, đặc biệt trong chuỗi cung ứng quốc tế.

2. Làm sao để doanh nghiệp được xác nhận?

Doanh nghiệp nộp hồ sơ trên trang web SBTi, cung cấp dữ liệu phát thải, cam kết lộ trình giảm phát thải phù hợp với tiêu chuẩn khoa học.

3. Chi phí để doanh nghiệp tham gia SBTi là bao nhiêu?

Phí dao động từ 1.000–9.500 USD tùy quy mô doanh nghiệp. SMEs được giảm phí hoặc miễn phí trong một số trường hợp.

4. SMEs có cần Net-Zero không?

Không bắt buộc, nhưng được khuyến khích. SMEs có thể bắt đầu bằng mục tiêu ngắn hạn và tiến dần đến Net-Zero.

5. SBTi có ở Việt Nam không?

Hiện tại, SBTi chưa thiết lập văn phòng chính thức tại Việt Nam, tuy nhiên điều này không phải là rào cản cho doanh nghiệp trong nước muốn tham gia. Các công ty Việt Nam hoàn toàn có thể đăng ký mục tiêu giảm phát thải theo tiêu chuẩn SBTi thông qua các đơn vị tư vấn.